श्रवण कौशल्य सुधारण्याचे उपाय सोदाहरण स्पष्ट करा

  1. श्रवण कौशल
  2. SOLVED MCQ: YCMOU B.A first year OPN 101 solved Assignments 2022
  3. श्रवण कौशल विकास की विधियाँ


Download: श्रवण कौशल्य सुधारण्याचे उपाय सोदाहरण स्पष्ट करा
Size: 30.32 MB

श्रवण

लक्ष देणारे श्रोते स्पीकरवर लक्ष केंद्रित करतात आणि लक्ष विचलित करण्यासाठी (जसे की सभोवतालचा आवाज किंवा खराब वितरण कौशल्ये) दूर करण्यासाठी कठोर परिश्रम करतात. ते धीर धरत आहेत आणि स्पीकरला त्यांचे विचार व्यत्यय न आणता पूर्ण करू देतात. सोपे संवाद नसतानाही, प्रभावी संवाद करण्यासाठी लक्षपूर्वक ऐकणे आवश्यक आहे. एक सक्रिय श्रोता सामग्री आणि भावना पातळीवर संदेशाच्या संप्रेषणाचे परीक्षण करतो. लोक काय म्हणतात, ते कसे म्हणतात आणि ते का म्हणत आहेत याकडे ते लक्ष देतात. त्यानंतर एकदा ऐकणार्‍याला प्रेषकाचा संदेश समजला की ते त्यांच्या स्वत: च्या उत्तर किंवा संदेशास उत्तर देण्यापूर्वी समजून घेण्याकरिता हे स्पिकरकडे परत व्यक्त करतात. प्रथम मेसेंजरचे विचार, भावना आणि गरजा समजून घेणे आणि पुढे जाण्यापूर्वी त्यांना अचूकतेच्या सत्यापनासाठी परत पाठविणे हे ऐकण्याचे ध्येय आहे. परिच्छेदन करताना, आपले स्वतःचे शब्द वापरणे महत्वाचे आहे; मेसेंजरने जे सांगितले त्याप्रमाणे फक्त पोपटपाठ करु नका.

श्रवण कौशल

मनुष्य में भाषा सीखने की प्रवृत्ति स्वाभाविक रुप से विद्यमान रहती है। उसकी इस प्रवृत्ति का प्रमाण शैशवावस्था में मिल जाता है। जब वह अनुकरण के माध्यम से अपने माता-पिता तथा घर के अन्य सदस्यों से ध्वनियाँ ग्रहण करता है, ध्वनि समूहों को समझने लगता है और उन्हंे बोलने लगता है। यह स्वाभाविक प्रवृत्ति ही उसे भाषा सीखने की ओर प्रशस्त्त करती है। भाषा एक कला है, दूसरी कलाओं की भाँति इसे सीखा जाता है और सतत अभ्यास से इसमें प्रवीणता आती है। जिस प्रकार दूसरी कलाओं में साधनांे की आवश्यकता होती है उसी प्रकार भाषा सीखने के लिए भी साधन की आवश्यकता होती है। साधन का दूसरा नाम अभ्यास है कला की साधना अन्ततः आदत बन जाती है। शुद्ध एवं शिष्ट बोलने वाले व्यक्ति को स्कूल में पढ़े व्याकरण के नियम याद न हो, लेकिन बोलने वक्त स्वतः उसके मुख से व्याकरण सम्मत शुद्ध भाषा ही निकलेगी। भाषा ज्ञार्नाजन का सशक्त साधन है, परन्तु सबसे पहले भाषा कौशलों ‘L.’ ‘S.’ ‘R.’ ‘W. में प्रवीणता प्राप्त करने की आवश्यकता होती है। L. Listening skill. S. Speaking or oral skill R. Reading skill. W. Writing skill श्री एस.के. देशपांडे ने इस तथ्य पर अपने विचार प्रकट करते हुए कहा है-“भाषा-शिक्षण का सम्बन्ध केवल ज्ञान प्रदान करना या सूचनायें प्रदान करना मात्रा नहीं बल्कि भाषा सीखने वालो को इन चारो विविध कौशलों में दक्ष बनाना है।” श्रवण-कौशल शिक्षण का महत्वः • श्रवण-कौशल शिक्षण के उद्देश्य 11. श्रुत सामग्री का सारांश ग्रहण करने की योग्यता विकसित करना • सुनकर अर्थ ग्रहण करने से अभिप्राय यह है कि छात्रा में निम्नलिखित योग्यता आ जाए। • धैर्यपूर्वक सुनना, सुनने के शिष्टाचार का पालन करना। • ग्रहणशीलता की मनःस्थिति बनाये रखना। शब्दों मुहावरों...

SOLVED MCQ: YCMOU B.A first year OPN 101 solved Assignments 2022

Table of Content 🔹 🔹 🔹 🔹 वाचनासाठी प्रेरणादायी ठरणारे घटक स्पष्ट करा. उत्तर: वाचनासाठी अनेक घटक प्रेरणादायी ठरतात. वाचकाचा हेतू आणि त्यानुसार विविध प्रेरणादायी घटक कारणीभूत ठरत असतात. त्यातील काही मुख्य घटक खालीलप्रमाणे: १. वय बालवयात अक्षरओळख झाल्यावर दिसेल तो मजकूर वाचण्याची उत्स्फूर्तता असते. टीव्ही वरील जाहिराती , दुकानाचे नाव , किंवा इतर कुठलेही मजकूर! वाचनही आवड बालवयात उदयास येते. २. वातावरण जर अवतीभवती वाचन करणाऱ्या, शिक्षित व्यक्ती असल्या तर साहजिकच आपल्याला सुद्धा वाचावेसे वाटते. पुस्तकांची उपलब्धता किंवा ग्रंथालयाची सोय स्वतःची आवडती पुस्तके, चर्चेत असलेली पुस्तके , इत्यादी गोष्टी वाचनाला प्रेरक ठरतात. अशा वातावरणातील व्यक्ती चांगली वाचक बनू शकते. ३. गरज: माणूस गरजे शिवाय काहीही करू इच्छित नाही. व्यक्तीला वाचनाची निकड वाटली पाहिजे. तसेच अशी गरज सातत्याने भासली पाहिजे. बरेचदा गरज संपली वाचनही संपते. वाचनासाठी गरज नसावी कारण वाचन हे चिरकाल टिकणारे असले पाहिजे. त्यातून आनंद मिळतो. ४. उपयुक्तता: वाचकाला वाचनाची उपयुक्तता जर सतत वाटली तर तो वाचत राहील. विविध सरकारी दस्तऐवज वाचता आली पाहिजे त्यासाठी त्यांचे वाचन केले पाहिजे आणि त्यातील माहिती समजून घेतली पाहिजे. ह्यामुळे अज्ञानामुळे येणारी अडथळे सोडवता येतात. नियमित व्यवसायामुळे असलेली पुस्तके वाचल्याचा फायदा होतो आणि उत्पन्नही वाढते. ५. सुकरता: व्यवहार जलद होण्यासाठी वाचन आवश्यक असते. जाहिरात, हस्तपत्रिका, निवेदन, सूचना कळविल्या जातात. त्या वाचल्यावर खरेदी विक्री, क्रिया प्रतिक्रिया चटकन इल्या जाऊ शकतात त्यामुळे व्यवहारातील खोळंबा टाळता येतो. ६. विश्वसनीयता: ऐकलेल्या माहितीपेक्षा स्वतः वाचलेला मजकूर आपल्याला अधिक विश...

श्रवण कौशल विकास की विधियाँ

विद्यार्थियों में श्रवण कौशल के विकास हेतु शिक्षक को चाहिए कि वह बालकों को सुनने, बोलने की प्रक्रिया में सक्रिय रखें। क्योंकि श्रवण कौशल ही शुद्ध उच्चारण और बोलने की पृष्ठभूमि तैयार करता है। सस्वर वाचन स्वरोच्चारण श्रवण विधियों के द्वारा श्रवण कौशल का विकास किया जा सकता है। आवश्यकता है अभ्यास की। श्रवण सामग्री कौशल हेतु निम्नलिखित विधियों का प्रयोग किया जा सकता हैः- • 1. वार्तालापः विद्यार्थियों की मौखिक अभिव्यक्ति हेत शिक्षक को चाहिए कि वह कक्षा में ऐसी व्यवस्था करें जिससे छात्र आपस मे बातचीत के माध्यम से विचार-विमर्श करे। इस हेतु वे परस्पर एक-दूसरे का परिचय, घटना वर्णन, विद्यालय केबारे में बातचीत करें, जिससे उनकी झिझक तो मिटेगी ही साथ ही वे अपने विचारों को छोटे-छोटे वाक्यों में व्यकत करना सीखेंगे। वार्तालाप की विशेषता: वार्तालाप के साधनः- 2. वाक्य रचनाः- वाक्य किसे कहते हैं – मनोविज्ञान आचार्यों का कथन है कि ‘वाक्य ही भाषा का चरण अवयव है’ इस दृष्टि से हम यह कह सकते हैं कि – ‘‘मुख से निकलने वाली सार्थक ध्वनियों का समूह, जिससे व्यक्ति की आकांक्षाओं, विचारधाराओं और भावनाओं का दिग्दर्शन होता है, वाक्य कहलाता है।’’ अथवा ‘‘पूर्ण अर्थ की प्रीति कराने वाले शब्द समूह का नाम वाक्य है।’’ वाक्य की विशेषताएँः- वाक्य रचना संबंधी दोषः- प्रायः वाक्यों की रचना में अधोलिखित दोष पाये जाते हैंः- 1. अस्पष्ट वाक्य 2. निरर्थक शब्दों वाले वाक्य 3. जटिल वाक्य 4. अनिर्वहित वाक्य 5. पुनरूक्ति दोष वाले वाक्य 6. बेमेल शब्द भोगने वाले वाक्य छात्र जब वाक्य को लिखित और मौखिक रूप से देखते, सुनते और पढ़ते हैं तो उनमें अपने विचारों को ठीक ढंग से वाचन करने की सामथ्र्य आती है। इसके अतिरिक्त शिक्षक छात्रों से...