सूत्रकारः कः

अन्तर्विषयाः • १ इतिहासः • २ ग्रन्थरचनायाः प्रक्रिया • ३ वैशेषिकदर्शनस्य तत्त्वमीमांसा • ३.१ पदार्थाः • ३.२ द्रव्याणि • ३.३ आत्मविचारः • ३.४ मनस्तत्त्वनिरूपणम् • ३.५ गुणनिरूपणम् • ३.६ कर्माणि • ३.६.१ सामान्यम् • ३.६.२ विशेषः • ३.७ समवायः • ३.८ अभावः • ४ परमाणुकारणतावादः • ५ वैशेषिकमते सृष्टिविचारः • ६ प्रलयनिरुपणम् • ७ ज्ञानतत्त्वविचारः • ८ कर्त्तव्यमीमांसा • ९ वैशेषिकदर्शने मोक्षविचारः • १० द्वित्वादिसंख्याविचारः • ११ पीलुपाकविचारः • १२ पिठरपाकविचारः • १३ विशेषविचारः • १४ वैशेषिकदर्शनस्य आचार्यपरम्परा • १४.१ कणादः • १४.२ प्रशस्तपादः • १४.३ व्योमशिवाचार्यः • १४.४ उदयनाचार्यः • १४.५ श्रीधराचार्यः • १४.६ वल्लभाचार्यः • १४.७ पद्यनाभः • १४.८ शङ्करमिश्रः • १४.९ शिवादित्य मिश्रः • १४.१० विश्वनाथ न्यायपञ्चाननः • १४.११ अन्नं भट्टः • १५ बाह्यानुबन्धाः ग्रन्थरचनायाः प्रक्रिया ग्रन्थरचने अस्मिन् कणादेन प्रक्रियारूपः त्रिविधः स्वीकृतः, उद्देश्यम्, लक्षणम्, परीक्षा चेति । एवं प्रत्येकविषयप्रतिपादनावसरे प्रथमतः विषयस्य उद्देश्यम् प्रतिपाद्य तदनु तस्य लक्षणमुपन्यस्य अन्ते विषयपरीक्षा क्रियते । उद्देशस्य तात्पर्यमेवं भवति यत् नाममात्रेण वस्तुसंकीर्तनम् । यथा, द्रव्यगुणादयः समवायान्ताः षट् पदार्थाः इति एवं पदार्थानां नाममात्रेण निर्देशनस्य उद्देश्यम् इति व्यवहारः । पदार्थानां सामान्यज्ञानसम्पादनमुद्देशस्य फलं भवति । असाधारणधर्मस्य नाम लक्षणमिति । यथा, गन्धवती पृथिवी इत्यत्र पृथिव्याः असाधारणधर्मः यः गन्धः तेन लक्षणेन पृथिवी साधिता भवति । अनेन एतदपि प्रयोजनं यत् इयं पृथिवी इतरपदार्थेभ्यः भिन्ना इति ज्ञानसम्पादनम् । लक्षितलक्षैकपदार्थे लक्षणं युक्तं भवति वा न वेति यः विचारः उदेति सा परिक्षा ...

Gujarat Board Gujarat Board Textbook Solutions Class 9 Sanskrit Chapter 17 आचार्यः चरकः GSEB Class 9 Sanskrit आचार्यः चरकः Textbook Questions and Answers 1. विकल्पेभ्यः समुचितम् उत्तरं चिनुत – Choose suitable answers from following alternatives. 1. चरकसंहितायाः प्रकरणेषु कति अध्यायाः सन्ति? (क) 120 (ख) 122 (ग) 100 (घ) 210 उत्तरम्: (क) 120 2. हिताहारविहारसेवी नरः कीदृशो भवति? (क) अरोगी (ख) विद्वान् (ग) आप्तोपसेवीं (घ) बलवान् उत्तरम्: (क) अरोगी 3. ‘ज्वरः’ इति शब्दस्य अर्थः कः? (क) Jewellery (ख) Fever (ग) Little (घ) Old age उत्तरम्: (ख) Fever 4. ‘उचितः’ इति शब्दस्य विरुद्धार्थ: क:? (क) निश्चित: (ख) अरुचिः (ग) सूचितः (घ) अनुचितः उत्तरम्: (घ) अनुचितः 5. ‘रागरहितः’ इति शब्दस्य समासप्रकारं लिखत। (क) षष्ठी तत्पुरुष (ख) द्वितीय तत्पुरुष (ग) तृतीया तत्पुरुष (घ) पञ्चमी तत्पुरुष उत्तरम्: (ग) तृतीया तत्पुरुष 6. ‘कुत्रापि’ इति शब्दस्य योग्यसन्धिविच्छेदं दर्शयत। (क) कुत्रा + अपि (ख) कुत्र + अपि (ग) कु + तत्र + अपि (घ) कु + त्रापि उत्तरम्: (ख) कुत्र + अपि 2. एकवाक्येन संस्कृतभाषया उत्तरं लिखत – Write answers in one sentence into sanskrit. 1. आचार्यचरकस्य क : ग्रन्थः सुप्रसिद्धः वर्तते? उत्तरम्: ‘चरकसंहिता’ नाम आचार्यचरकस्य ग्रन्थः सुप्रसिद्धः वर्तते। 2. चरकस्य ग्रन्थे कस्य व्याख्यानं वर्तते? उत्तरम्: चरकस्य ग्रन्थे सहस्रद्वयम् औषधयोगानां विस्तृतं व्याख्यानं वर्तते। 3. औषधस्य आवश्यकता कदा भवति? उत्तरम्: यदा रोगः शरीरे प्रविशति, तदा औषधस्य आवश्यकता भवति। 4. स्वास्थ्ये कस्य प्रभावो भवति? उत्तरम्: स्वास्थ्ये व्यवहारस्य प्रभावो भवति। 3. रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्नवाक्यं रचयत – Make interrogat...

• Extra Questions • CBSE Notes • RD Sharma Solutions • RD Sharma Class 12 Solutions • RD Sharma Class 11 Solutions • RD Sharma Class 10 Solutions • RD Sharma Class 9 Solutions • RD Sharma Class 8 Solutions • RS Aggarwal Solutions • RS Aggarwal Solutions Class 10 • RS Aggarwal Solutions Class 9 • RS Aggarwal Solutions Class 8 • RS Aggarwal Solutions Class 7 • RS Aggarwal Solutions Class 6 • ML Aggarwal Solutions • ML Aggarwal Class 10 Solutions • ML Aggarwal Class 9 Solutions • ML Aggarwal Class 8 Solutions • ML Aggarwal Class 7 Solutions • ML Aggarwal Class 6 Solutions • English Grammar • Words with Letters • English Summaries • Unseen Passages Shemushi Sanskrit Class 9 Solutions Chapter 2 स्वर्णकाकः Class 9 Sanskrit Shemushi Chapter 2 स्वर्णकाकः Textbook Questions and Answers अभ्यासः प्रश्न 1. एकपदेन उत्तर लिखत – (क) माता काम् आदिशत्? (ख) स्वर्णकाक: कान् अखादत्? (ग) प्रासादः कीदृशः वर्तते? (घ) गृहमागत्य तया का समुद्घटिता? (ङ) लोभाविष्टा बालिका कीदृशीं मञ्जूषां नमति? उत्तर: (क) पुत्रीम् (ख) तण्डुलान् (ग) स्वर्णमयः (घ) मञ्जूषा (ङ) बृहत्तमाम् प्रश्न 2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत – (क) निर्धनायाः वृद्धायाः दुहिता कीदृशी आसीत्? (ख) बालिकया पूर्व कीदृशः काकः न दृष्टः आसीत्? (ग) निधनायाः दुहिता मञ्जूषायां कानि अपश्यत? (घ) बालिका किं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता जाता? (ङ) गर्विता बालिका कीदृशं सोपानम् अयाचत् कीदृशं च प्राप्नोत्? उत्तर: (क) निर्धनायाः वृद्धायाः दुहिता विनम्रा मनोहरा च आसीत्। (ख) बालिकया पूर्व एतादृशः स्वर्णपक्षः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकः न दृष्टः आसीत...

• العربية • Azərbaycanca • Беларуская • Беларуская (тарашкевіца) • भोजपुरी • Català • کوردی • Čeština • Чӑвашла • Dansk • Deutsch • Ελληνικά • English • Esperanto • Español • Eesti • Euskara • فارسی • Suomi • Français • Furlan • Gaeilge • 贛語 • Galego • ગુજરાતી • עברית • हिन्दी • Հայերեն • Bahasa Indonesia • Ido • Íslenska • Italiano • 日本語 • Jawa • ಕನ್ನಡ • 한국어 • Latina • Latviešu • മലയാളം • मराठी • Bahasa Melayu • नेपाली • नेपाल भाषा • Nederlands • Norsk nynorsk • Norsk bokmål • Polski • Português • Română • Русский • Sicilianu • Simple English • Slovenščina • Shqip • Svenska • Türkçe • Українська • Tiếng Việt • Winaray • 吴语 • 中文 • 粵語 • v • t • e छन्दो वेदस्य पञ्चमाङ्गमस्ति । वेदाः सन्ति छन्दोबद्धाः, अतः तेषामुच्चारणनिमित्ताय छन्दोज्ञानं नितरामपेक्षितम्। छन्दोभिधेनैतेनाङ्गेन छन्दसा सर्वेषामुच्चारणस्य विधिः, तदगतिप्रकारः, तद्गानरीतिश्च विदिता भवति। तस्माद्वैदिकमन्त्रोच्चारणप्रयोजनेन तदध्ययनं पूर्वमुचितम् । विना छन्दोज्ञानं यो वेदाऽध्ययनयजनयाजनादिकार्याणि करोति, तस्य तानि सर्वाणि कार्याणि न भवन्ति फलदायकानि । स्पष्टतया 'यो ह वा अविदितार्षेयच्छन्दो दैवतब्राह्मणेन मन्त्रेण याजयति वा अध्यापयति वा स्थाणुं वर्च्छति गर्त्ये वा पात्यते प्रमीयते वा पापीयान् भवति।' छन्दशब्दः छद् इति धातुना निष्पन्नः। छन्दसः आद्यः प्रवर्तकः आचार्यः छन्दः पादौ तु वेदस्य इत्यनेन । विफुलफलकस्य छन्दांसि छादनात् इति निरुक्तोक्त्या वेदार्थावारकत्वेनेदं सम्प्रायुज्यतेति । मृत्युभीतानां देवानां वेदं प्रविश्य छन्दोभिरावृतत्वमुच्यते । तदुक्तं छान्दोभिरच्छादयन्यदेभिच्छादयंस्तच्छन्दसां चन्दस्त्वम् इति । छन्दोभ्यः ...

(ख) विमूढधीः कीदृशीं वाचं परित्यजति? उत्तराणि: धर्मप्रदाम् (ग) अस्मिन् लोके के एव चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः? उत्तराणि: विद्वांसः (घ) प्राणेभ्योऽपि क: रक्षणीयः? उत्तराणि: सदाचारः (ङ) आत्मनः श्रेयः इच्छन् नरः कीदृशं कर्म न कुर्यात्? उत्तराणि: अहितम् (च) वाचि किं भवेत्? उत्तराणि: अवक्रता प्रश्न 2. स्थूलपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- यथा- विमूढधी: पक्वं फलं परित्यज्य अपक्वं फलं भुङ्क्ते। कः पक्वं फलं परित्यज्य अपक्वं फलं भुङ्क्ते? (क) संसारे विद्वांसः ज्ञानचक्षुभिः नेत्रवन्तः कथ्यन्ते। उत्तराणि: के (ख) जनकेन सुताय शैशवे विद्याधनं दीयते। उत्तराणि: कस्मै (ग) तत्त्वार्थस्य निर्णयः विवेकेन कर्तुं शक्यः। उत्तराणि: कस्य (घ) धैर्यवान् लोके परिभवं न प्राप्नोति। उत्तराणि: कुत्र/कस्मिन् (ङ) आत्मकल्याणम् इच्छन् नरः परेषाम् अनिष्टं न कुर्यात्। उत्तराणि: केषाम्। प्रश्न 3. पाठात् चित्वा अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयम् उचितपदक्रमेण पूरयत- (क) पिता __________ बाल्ये महत् विद्याधनं यच्छति, अस्य पिता किं तपः तेपे इत्युक्ति: _________। उत्तराणि: पुत्राय, तत्कृतज्ञता। (ख) येन __________ यत् प्रोक्तं तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः येन कर्तुं ___________ भवेत्, सः __________ इति _________। उत्तराणि: केनापि, शक्यः, विवेकः, ईरितः। (ग) यः आत्मनः श्रेयः _________ “सुखानि च इच्छति, सः परेभ्यः अहितं” _________ “कदापि च न _________। उत्तराणि: प्रभूतानि, कर्म, कुर्यात्। प्रश्न 4. अधोलिखितम् उदाहरणद्वयं पठित्वा अन्येषां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- उत्तराणि: (क) (क) विमूढधीः (ख) परुषाम् (ग) अपक्वम्। (ख) (क) प्रभूतानि (ख) अहितं कर्म (ग) परेभ्यः। प्रश्न 5. मञ्जूषायाः तद्भावात्मकसूक्ती: विचित्य अधोलिखितकथनानां समक्ष...

eshaha (एषः) , saha (सः) , kaha ( कः) , eshaa (एषा) , saa ( सा) , kaa ( का). Let us learn some simple words like eshaha (एषः), saha (सः), kaha (कः), eshaa (एषा), saa (सा), kaa (का). eshaha (एषः) means 'he' in English. Further, saha (सः) also means 'he'. We refer esha (एषः) to the person standing near by, where as saha (सः) is used when you are referring to a person standing away from you. Likewise, e shaa (एषा) and saa ( सा), both of these words mean 'she' in feminine form. kaha ( कः) means who in masculine form and kaa ( का) means who in feminine form. Let us make few simple sentences using these simple words. eshaha kaha? ( एषः कः)? As we know eshaha (एषः) means 'he' and kaha (कः) means 'who' the whole sentence esha kaha? (एषः कः)? reads 'who is he?' . You might be wondering whether are we missing the helping verb 'is' in Sanskrit? In the sentence eshaha kaha? (एषः कः)? we do not need a helping verb in Sanskrit. You will learn in detail in later sections why do we not need a helping verb while constructing sentences like this in Sanskrit. Likewise, saha kaha? (सः कः)? also means 'who is he?' We know that both saha (सः) and esha (एषः) refer to 'he'. Let us say, you would like to say 'he is Alex'. That would be saha Alexaha (सः अलेक्षः) or that can also be eshaha alexaha. (एषः अलेक्षः) Similarly, 'who is she?' is eshaa kaa ( एषा का) or saa kaa ( सा का)? And when you say 'she is Reeta'. That can either be eshaa Reetaa ( एषा रीटा) or saa Reetaa ( सा रीटा). ete (एते), te (ते)...

Do you need some help in preparing for your upcoming Sanskrit exam? We’ve compiled a list of MCQ Questions for Class 6 Sanskrit Grammar अपठित-अवबोधनम् with Answers निम्नलिखित गद्यांशों पर आधारित प्रश्नोत्तरों को ध्यान से पढ़िए। (1) एकस्मिन् ग्रामे कश्चित् निर्धनः युवकः आसीत्। तस्य नाम धनपालः आसीत्। सः प्रतिदिनं भिक्षायै ग्राम ग्राम प्रति भ्रमति स्म। प्राप्तैः सक्तुभिः तस्य घटः पूर्णः अभवत्। सः घटं नागदन्ते अवलम्ब्य खट्वायां शयनं करोति स्म। Question 1. सः किमर्थं ग्रामं ग्राम प्रति भ्रमति स्म? (क) भिक्षायै (ख) अन्नाय (ग) जलाय (घ) वस्त्राय। Answer Answer: (क) भिक्षायै। Question 2. सक्तुभिः कः पूर्णः आसीत्? (क) घटः (ख) प्रकोष्ठः (ग) जलाशयः (घ) गर्तः। Answer Answer: (क) घटः। Question 3. भिक्षायै इत्यत्र का विभक्तिः? (क) तृतीया (ख) चतुर्थी (ग) षष्ठी (घ) सप्तमी Answer Answer: (ख) चतुर्थी। Question 4. निर्धनः कः आसीत्? Answer Answer: युवकः Question 5. युवकः कुत्र आसीत्? Answer Answer: ग्रामे। Question 6. युवकस्य नाम किम् आसीत्? Answer Answer: युवकस्य नाम धनपालः आसीत्। Question 7. ‘आसीत्’ इत्यत्र कः लकारः? Answer Answer: लङ्। (2) स्वास्थ्यलाभाय प्रतिदिनं व्यायामः करणीयः। व्यायामेन शरीरं स्वस्थं भवति। रक्तस्य सञ्चारः सम्यग् भवति। जठराग्निः दीप्तः भवति। उदरं न परिवर्धते। मस्तिष्कम् उर्वरं भवति। Question 1. व्यायामेन किं न परिवर्धते? (क) उदरम् (ख) हस्तः (ग) पादः (घ) नासिका। Answer Answer: (क) उदरम्। Question 2. ‘व्यायामेन’ इत्यत्र का विभक्तिः? (क) चतुर्थी (ख) तृतीया (ग) षष्ठी (घ) सप्तमी। Answer Answer: (ख) तृतीया। Question 3. व्यायामेन किं स्वस्थं भवति? Answer Answer: शरीरम्। Questio...