मृदा प्रदूषण प्रकल्प कार्य उद्दिष्टे

वीडियो: मृदा प्रदूषण | मृदा प्रदूषण के कारण | प्रभाव | उपाय | - पर्यावरण विज्ञान विषय • विशेषताएँ • - मिट्टी • एक इकोसिस्टम • भौतिक-रासायनिक विशेषताएं • - प्रदूषण और मिट्टी-दूषित बातचीत के तंत्र • - मृदा गुणवत्ता संकेतक • जैविक संकेतक • नमी की मात्रा • मिट्टी की उर्वरता • पेट की गैस • खारापन • मृदा संदूषण के कारण • - खनन और तेल गतिविधि • खुदाई • पेट्रोलियम • - कृषि और प्रजनन • एग्रोकेमिकल्स • सिंचाई का पानी • ईंधन फैलता है • - औद्योगिक कूड़ा • प्रत्यक्ष • अप्रत्यक्ष • - शहरी कचरा • मोटर वाहन यातायात • - अपर्याप्त इंजीनियरिंग प्रथाओं • मुख्य प्रदूषक • - भारी धातुओं • सबसे आम भारी धातु • - रेडियोएक्टिव तत्व • - तुम बाहर जाओ • - एग्रोकेमिकल्स • उर्वरक • कीटनाशकों • - घोल • - ठोस अवशेष • शहरी उद्यानों में सीसा • - जैविक • मिट्टी के संदूषण के प्रकार • - रासायनिक संदूषण • - शारीरिक संदूषण • - जैविक संदूषण • - ऊष्मीय प्रदूषण • - दृश्य संदूषण • मृदा संदूषण के परिणाम • - पारिस्थितिक • जैव विविधता • बायोगेकेमिकल चक्र और बायोफिल्टर • - एंथ्रोपिक • कृषि और पशुधन उत्पादन में कमी • पेयजल संदूषण • सार्वजनिक स्वास्थ्य • लैंडस्केप गिरावट • आर्थिक मूल्य की हानि • मृदा संदूषण वाले स्थानों के उदाहरण • - इक्वाडोर में तेल प्रदूषण • प्रदूषण की समस्या • मरम्मत • - एल कैरास्को लैंडफिल (बुकरामंगा, कोलम्बिया) • परियोजना • परिणाम • - कानो मेनामो (डेल्टा अमाकोरो, वेनेजुएला) • परियोजना • परिणाम • समाधान • - निवारक • पारिस्थितिक कृषि • अपशिष्ट नियंत्रण • - बहाली • रासायनिक बहाली • जैविक बहाली या जैव-वसूली • शारीरिक बहाली • संदर्भ मिट्टी दूषण यह इसकी रासायनिक या भौतिक गिरावट है जो इसके पारिस्थितिक कार्यो...

अन्न, वस्त्र, निवारा या तीन मूलभूत मानवी गरजा आहेत. अन्न ही संज्ञा फार व्यापक अर्थाने वापरली जाते, कारण यात अन्नधान्या बरोबरच पाणी आणि हवा या महत्त्वाच्या घटकाचा समावेश अप्रत्यक्षपणे झालेला आहे. जिवंत रहाण्यासाठी आपल्याला सतत प्राणवायूचा योग्य त्या प्रमाणात पुरवठा व्हावा लागतो. प्रकृती निकोप राखण्यासाठी मानवाला सकस आहाराबरोबर स्वच्छ आणि शुध्द हवेची आवश्यकता आहे. हवेतील प्रदूषणाचा परिणाम मानवी जीवनाबरोबरच वनस्पती आणि इतर जीवसृष्टीवर होतो. हवा वेगवेगळया वायूंच्या मिश्रणाने बनली आहे. त्याचे प्रमाण सर्वसाधारण परिस्थितीत कायम असते. यापैकी काही घटक आपल्याला आवश्यक असतात, काही निरूपयोगी असतात तर काही घातक असतात. आवश्यक घटकांचे प्रमाण जास्त व अनावश्यक घटकांचे प्रमाण कमी राहून त्या दोहोत नैसर्गिक समतोल राखला गेलेला असतो. उदा. : श्वसनक्रियेतून कार्बनडायऑक्साईड वायू बाहेर पडतो तसेच रात्रीच्या वेळी वनस्पती कार्बनडायऑक्साईड उत्सर्जीत करतात. दिवसा वनस्पती प्रकाश संश्लेषणाची क्रिया करतात, यावेळी हवेतील कार्बनवायू शोषूण घेतात व प्राणवायू सोडतात. अशा प्रकारे नैसर्गिक रीतीने हवेतील घटकांचे प्रमाण कायम राखले जाते. हवेतील महत्त्वाचे घटक नायट्रोजन नायट्रोजन हा हवेतील मुख्य घटक आहे. तो निसर्गात मोठ्या प्रमाणावर मुक्त स्थितीत आढळतो. नायट्रोजन हा रंगहीन वायू असून त्याला वास व चव नसते. तो विषारी नाही. तो पाण्यात अल्प प्रमाणात विरघळतो. नायट्रोजन वायू विषारी नसला तरी अधिक दाबाखाली, माणसाच्या शरीरात गेल्यास वेड्यासारख हसू लागतो. व त्यांच्या 10% वातावरणीय दाबाने बेशुध्दी आणि मृत्यू संभोवतो. विजा चमकत असताना, वातावरणातील नायट्रोजन आणि ऑक्सिजीन यांचा संयोग होऊन नायट्नीक ऑक्साईड ( छज 2 ) तयार होतो. नायट्...

अन्न, वस्त्र, निवारा या तीन मूलभूत मानवी गरजा आहेत. अन्न ही संज्ञा फार व्यापक अर्थाने वापरली जाते, कारण यात अन्नधान्या बरोबरच पाणी आणि हवा या महत्त्वाच्या घटकाचा समावेश अप्रत्यक्षपणे झालेला आहे. जिवंत रहाण्यासाठी आपल्याला सतत प्राणवायूचा योग्य त्या प्रमाणात पुरवठा व्हावा लागतो. प्रकृती निकोप राखण्यासाठी मानवाला सकस आहाराबरोबर स्वच्छ आणि शुध्द हवेची आवश्यकता आहे. हवेतील प्रदूषणाचा परिणाम मानवी जीवनाबरोबरच वनस्पती आणि इतर जीवसृष्टीवर होतो. हवा वेगवेगळया वायूंच्या मिश्रणाने बनली आहे. त्याचे प्रमाण सर्वसाधारण परिस्थितीत कायम असते. यापैकी काही घटक आपल्याला आवश्यक असतात, काही निरूपयोगी असतात तर काही घातक असतात. आवश्यक घटकांचे प्रमाण जास्त व अनावश्यक घटकांचे प्रमाण कमी राहून त्या दोहोत नैसर्गिक समतोल राखला गेलेला असतो. उदा. : श्वसनक्रियेतून कार्बनडायऑक्साईड वायू बाहेर पडतो तसेच रात्रीच्या वेळी वनस्पती कार्बनडायऑक्साईड उत्सर्जीत करतात. दिवसा वनस्पती प्रकाश संश्लेषणाची क्रिया करतात, यावेळी हवेतील कार्बनवायू शोषूण घेतात व प्राणवायू सोडतात. अशा प्रकारे नैसर्गिक रीतीने हवेतील घटकांचे प्रमाण कायम राखले जाते. हवेतील महत्त्वाचे घटक नायट्रोजन नायट्रोजन हा हवेतील मुख्य घटक आहे. तो निसर्गात मोठ्या प्रमाणावर मुक्त स्थितीत आढळतो. नायट्रोजन हा रंगहीन वायू असून त्याला वास व चव नसते. तो विषारी नाही. तो पाण्यात अल्प प्रमाणात विरघळतो. नायट्रोजन वायू विषारी नसला तरी अधिक दाबाखाली, माणसाच्या शरीरात गेल्यास वेड्यासारख हसू लागतो. व त्यांच्या 10% वातावरणीय दाबाने बेशुध्दी आणि मृत्यू संभोवतो. विजा चमकत असताना, वातावरणातील नायट्रोजन आणि ऑक्सिजीन यांचा संयोग होऊन नायट्नीक ऑक्साईड ( छज 2 ) तयार होतो. नायट्...

जमिनीवर नैसर्गिक घटक व सांस्कृतिक घटक त्यात इमारती, रस्ते, वस्त्या, उद्योगधंदे, धरण प्रकल्प इ. आढळतात. हवा पाणी यांच्याप्रमाणे जमीन हा उपयुक्त व महत्वाचा घटक आहे. पृथ्वी वरील जमिनीचा उपयोग, वापर विविध कारणासाठी केला जातो. त्यात वसाहती, शेती, वनस्पति, खानकाम, उद्योगधंदे, जलसाठे इ. प्रमुख वापराची, उपयोगाची कारणे आहेत. काही जमीन लोकवस्ती, शेती विकासासाठी वापरली जाते. तर काही जमिनीवर पावसाअभावी वाळवंटे, ओसाड प्रदेश आहेत. काही ठिकाणी जमीन मैदाणी वेगवेगळ्या मंद, तीव्र उताराची व पथारी डोंगराळ असते. काही ठिकाणी अति थंडीमुळे. जमीन बर्फाछादीत असते. भुपृष्टावर जमिनीचे भाग खडकाळ असतात. भुपृष्टावरील खडकांची झीज होऊन त्यापासून ‘मृदा’ निर्माण होते. त्यामुळे खडकातील मूळ गुणधर्म हे मृदेमध्ये आढळतात. मृदा ही सुपीक व नापीक असते. या भूमीवरील माती किवा मृदा आपण वेगवेगळ्या कारणांसाठी उपयोगात आणतो. या मृदेला अद्रतेचा पुरवठा झाला की ती जमीन ही शेती वनस्पतीच्या, फळाफुलांच्या वडिला उपयुक्त असते. या जमीनवर सूर्यापासून मिळणारी उष्णताही परिणाम करते. म्हणजे अति थंड हवामानाच्या भागात मृदा बर्फाने आच्छादलेली असते. तेथील हिमक्षेत्रात शेती करता येत नाही. तर अति तीव्र उष्ण हवामानाच्या भागात मृदा ही ओसाड, नापीक, वाळवंटी असते. वाळवंटात पाण्याअभावी मृदा नापीक बनते. म्हणून योग्य हवामानात योग्य पाऊस मिळणार्‍या भागात तसेच योग्य तापमानात मृदा ही पिकांच्या, वनस्पतींच्या वाडीला उपयुक्त असते. या मृदेत अनेक खनिज घटक हे पिकांच्या व वनस्पतींच्या वाढीला पोषक असतात. खडकापासून मृदा निर्माण होण्यास हजारो वर्षाचा कालावधी लागतो. निसर्गातील जमीन/मृदा हा घटकही वाढते शहरीकरण, वडती कारखानदारी, वाढती लोकसंख्या यांच्यामुळे टाकाऊ वि...

मृदाप्रदूषणप्रस्तावना :- भूमियाभूएकव्यापकशब्दहैजिसमेंपृथ्वीकीपूरीसतहशामिलहै, लेकिनमूलरूपसेभूमिकीऊपरीपरत, जिसपरकृषिकीजातीहैऔरमनुष्यआजीविकाकमानेकेविभिन्नकार्यकरतेहैं, काविशेषमहत्वहै।यहपरतयाभूमिविभिन्नप्रकारकीचट्टानोंसेबनीहै, जिनकेअपरदनसेमिट्टीकाजन्महोताहै।जिसमेंविभिन्नकार्बनिकऔरअकार्बनिकयौगिकोंकामिश्रणहोताहै।जबमानवीयऔरप्राकृतिककारणोंसेभूमिकीप्राकृतिकप्रकृतिनष्टहोनेलगतीहैतोवहींसेमृदाप्रदूषणशुरूहोजाताहै। मृदाप्रदूषणजलऔर मिट्टीमेंएकनिश्चितअनुपातमेंविभिन्नलवण, खनिज, कार्बनिकपदार्थ, गैसऔरपानीहोतेहैं, लेकिनजबइनभौतिकऔररासायनिकगुणोंकाअतिक्रमहोजातीहै, तोयहमृदाप्रदूषणकाकारणबनतेहैं। मृदाप्रदूषणकीपरिभाषा :- “भूमिकेभौतिक, रासायनिकयाजैविकगुणोंमेंकोईअवांछितपरिवर्तन, जोमानवऔरअन्यजीवोंकोप्रभावितकरताहैयाभूमिकीप्राकृतिकगुणवत्ताऔरउपयोगिताकोनष्टकरताहै, मृदाप्रदूषणकहलाताहै।“ मृदाप्रदूषणकेनिम्नलिखितकारणहैं: • औद्योगिकइकाइयों, खानोंऔरखानोंद्वाराउत्पन्नठोसअपशिष्टकानिर्वहन। • भवनों, सड़कोंआदिकेनिर्माणमेंठोसअपशिष्टकानिर्वहन। • कागजऔरचीनीमिलोंसेनिकलनेवालीसामग्रीकानिपटानजोमिट्टीद्वाराअवशोषितनहींहोतीहै। • प्लास्टिककीथैलियोंकाअत्यधिकउपयोग, जिन्हेंजमीनमेंदबानेसेनहींगलतीहै। • कीटनाशकोंऔरकृत्रिमउर्वरकोंद्वाराप्रदूषण–मिट्टीमेंजमाहोनेकेकारणयेधीरे-धीरेबढ़तेहैं, जिससेसूक्ष्मजीवोंकाविनाशहोताहैऔरमिट्टीकेतापमानमेंवृद्धिकेकारणमिट्टीकीगुणवत्तानष्टहोनेलगतीहै। • घरेलूऔरऔद्योगिक • वनोंकीकटाईसेमृदाप्रदूषण–जिनक्षेत्रोंमेंबड़ेपैमानेपरवनोंकोनष्टकियागयाहै, वहाँकीमिट्टीकेजैविकगुणलुप्तहोतेजारहेहैं। मृदाप्रदूषणकेप्रभाव :- मृदाप्रदूषणकेदुष्प्रभावबहुआयामीहैं।एकओरतोयह • शहरीकचरामिट्टीकीगुणवत्ताकोनष्टकरदेताहै। • औद्योगिकअपशिष्टकेका...