राजनीतिक

  1. राजनीति
  2. नेपालका राजनीतिक दलहरूको सूची
  3. भारत के राजनीतिक दलों की सूची
  4. Telangana Politics: कांग्रेस पर गरम, बीजेपी पर नरम, कौन सा राजनीतिक दांव खेल रहे हैं के चंद्रशेखर राव?
  5. नेपालको राजनीति
  6. तुलनात्मक राजनीति


Download: राजनीतिक
Size: 43.14 MB

राजनीति

• दे • वा • सं राजनीति दो शब्दों का एक समूह है राज+नीति (राज मतलब शासन और नीति मतलब उचित समय और उचित स्थान पर उचित कार्य करने की कला) अर्थात् नीति विशेष के द्वारा शासन करना या विशेष उद्देश्य को प्राप्त करना राजनीति कहलाती है। दूसरे शब्दों में कहें तो जनता के सामाजिक एवं आर्थिक स्तर (सार्वजनिक जीवन स्तर)को ऊँचा करना राजनीति है । नागरिक स्तर पर या व्यक्तिगत स्तर पर कोई विशेष प्रकार का सिद्धान्त एवं व्यवहार राजनीति (पॉलिटिक्स) कहलाती है। अधिक संकीर्ण रूप से कहें तो शासन में पद प्राप्त करना तथा सरकारी पद का उपयोग करना राजनीति है। राजनीति में बहुत से रास्ते अपनाये जाते हैं जैसे- राजनीतिक विचारों को आगे बढ़ाना,विधि बनाना, विरोधियों के विरुद्ध युद्ध आदि शक्तियों का प्रयोग करना। राजनीति बहुत से स्तरों पर हो सकती है- गाँव की परम्परागत राजनीति से लेकर, स्थानीय सरकार, सम्प्रभुत्वपूर्ण राज्य या अन्तराष्ट्रीय स्तर पर। राजनीति का इतिहास अति प्राचीन है जिसका विवरण विश्व के सबसे प्राचीन सनातन धर्म ग्रन्थों में देखनें को मिलता है । राजनीति कि शुरुआत रामायण काल से भी अति प्राचीन है। महाभारत महाकाव्य में इसका सर्वाधिक विवरण देखने को मिलता है । चाहे वह चक्रव्यूह रचना हो या चौसर खेल में पाण्डवों को हराने कि राजनीति । अरस्तु को राजनीति का जनक कहा जाता है। आम तौर पर देखा गया है कि लोग राजनीति के विषय में नकारात्मक विचार रखते हैं , यह दुर्भाग्यपूर्ण है ,हमें समझने की आवश्यकता है कि राजनीति किसी भी समाज का अविभाज्य अंग है ।महात्मा गांधी ने एक बार टिप्पणी की थी कि राजनीति ने हमें सांप की कुंडली की तरह जकड़ रखा है और इससे जूझने के सिवाय कोई अन्य रास्ता नहीं है ।राजनीतिक संगठन और सामूहिक निर्णय के कि...

नेपालका राजनीतिक दलहरूको सूची

० १ ४ १८६ ३ ० १ २ ९९ २ प्रदेश सभामा प्रतिनिधित्व गर्ने दलहरू [ ] दल राजनीतिक स्थान नेता प्रतीक स्थानीय सरकार सिट सरकार प्रमुख ३ ० ० १ ७ ० मोहम्मद रिजवान अन्सारी १ ० ० स्थानीय सरकारमा प्रतिनिधित्व गर्ने दलहरू [ ] दल राजनीति स्थान नेता प्रतीक स्थानीय सरकार सिट सरकार प्रमुख हरिचरण शाह ३९ २ विस्वेन्द्र पासवान ४२ ० खगेन्द्रप्रसाद पालुङ्गवा २० ० ४ ० १ ० अन्य दलहरू [ ] दल राजनीतिक स्थान नेता श्रीमहेन्द्र दल (श्रीमद्), नेपाल सुशीलकुमार विष्ट रामकुमार राई बौद्धिक प्रजातान्त्रिक परिषद् लोकमणि ढकाल समाजवादी जनता पार्टी सङ्घीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्च (थरूहट) रूकमिणी चौधरी मधेस तराई फोरम अमर यादव नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मार्क्सवादी) प्रकाश अधिकारी भाग्यनाथ गुप्ता विष्णुराज अर्याल अरूण सुवेदी हुकुमबहादुर लामा गङ्गाप्रसाद महरा देशभक्त पर्यावरणीय सामाजिक मोर्चा सुरेन्द्रप्रसाद ढकाल उमा श्रेष्ठ ताम्सालिङ लोकतान्त्रिक पार्टी लोक दल कुशलकुमार सिंह देशभक्त समाज जनशक्ति नेपाल रामकुमार ओझा मितेरी पार्टी नेपाल राष्ट्रिय चुरेभावर पार्टी राष्ट्रिय शिवशेना पार्टी विक्रमबहादुर बम अखण्ड सुदूरपश्चिम पार्टी नेपाल खगेन्द्र अवस्थी नेपाल प्रजातान्त्रिक प्रगतिशील पार्टी चुरेभावर राष्ट्रिय पार्टी पिछडावर्ग निशाद दलित जनजाति पार्टी जनसमाजवादी पार्टी, नेपाल वद्री न्यौपाने भरतप्रसाद महतो गान्धीवादी पार्टी नेपाल राष्ट्रवादी पार्टी नेपाल पूर्वराष्ट्रसेवक लोकतान्त्रिक पार्टी नेपाल जनलोकतान्त्रिक पार्टी नेपाल पिपुल्स पार्टी हाम्रो पार्टी नेपाल दलित पार्टी हाम्रो पार्टी नेपाल युवा नेपाल पार्टी नेपाल लोकतान्त्रिक जनता काङ्ग्रेस पार्टी नेपाल समाजवादी जनता दल नेपाल बहुदल पार्टी अम्बिका राना प्रजातान्त्रिक शक्ति प...

भारत के राजनीतिक दलों की सूची

अनुक्रम • 1 सर्वदलीय • 2 बहुमत • 3 गठबंधन • 4 राष्ट्रीय दल • 5 राज्यीय दल • 5.1 राज्य दल/पार्टियाँ • 5.2 सूची • 6 पंजीकृत दल • 6.1 क • 6.2 द • 6.3 ए • 6.4 फ • 6.5 ग • 6.6 ह • 6.7 इ • 6.8 ज • 6.9 क • 6.10 ल • 6.11 म • 6.12 न • 6.13 उ • 6.14 प • 6.15 र • 6.16 स • 6.17 त • 6.18 यू • 6.19 व • 6.20 व • 6.21 यू • 6.22 अन्य दल • 6.23 भूतपूर्व दल • 7 प्रत्याशी/निर्दलीय • 8 लुप्त/राज्यीय गठबंधन • 9 सत्रहवीं लोक सभा • 10 इन्हें भी देखें • 11 आधिकारिक पार्टी • 12 अन्य साइट्स • 13 बाहरी कड़ियाँ • 14 आगे पढ़ने के लिए • 15 सन्दर्भ सर्वदलीय बहुमत गठबंधन • NDA+: भाजपा शामिल/समर्थित • UPA+: कांग्रेस शामिल/समर्थित राष्ट्रीय दल यदि कोई पंजीकृत दल निम्न शर्तों में कोई एक शर्त पूरी करता है तो उसे राष्ट्रीय स्तर की मान्यता भारतीय चुनाव आयोग देता है ; • कोई पंजीकृत दल तीन विभिन्न राज्यों में लोक सभा की कुल सीटों की कम से कम २% सीटें हासिल की हों। • कोई दल ४ अलग अलग राज्यों में लोक सभा या विधान सभा चुनाव में कम से कम ६% मत पाये हों और लोक सभा में कम से कम ४ सीटें हासिल की हों। • किसी भी दल को कम से कम चार या उससे अधिक राज्यों में राज्यीय दल की मान्यता प्राप्त हो। ०७ जून २०१९ की स्थिति के अनुसार भारत में निम्नलिखित दल "राष्ट्रीय दल" के रूप में मान्यता प्राप्त हैंः राष्ट्रीय दल स्थापना वर्ष संस्थापक राष्ट्रीय अध्यक्ष चुनाव चिह्न पार्टी मुख्यालय १९८० • • ६-अ, दीनदयाल उपाध्याय मार्ग, मण्डी हाउस, नई दिल्ली- ११०००१ १८८५ • • • २४, अकबर रोड, नई दिल्ली- ११०००१ १९९९ • • • १०, बिशम्भर मार्ग, नई दिल्ली- ११०००१ १४ अप्रैल १९८४ १२, गुरुद्वारा रकाबगंज रोड, नई दिल्ली- ११०००१ १९२५ अजॉय भवन, १५, इंद्रजीत गुप्ता मार...

Telangana Politics: कांग्रेस पर गरम, बीजेपी पर नरम, कौन सा राजनीतिक दांव खेल रहे हैं के चंद्रशेखर राव?

डीएनए हिंदी: तेलंगाना के मुख्यमंत्री के चंद्रशेखर राव के कांग्रेस को निशाना बनाने और बीजेपी पर चुप रहने की नई रणनीति से इस साल के अंत में राज्य में होने वाले विधानसभा चुनावों से पहले राजनीतिक गलियारों में अटकलें तेज कर दी हैं. पिछले एक सप्ताह के दौरान मुख्यमंत्री केसीआर ने राज्य में तीन जनसभाओं को संबोधित किया और सभी में कांग्रेस पार्टी की आलोचना की, लेकिन, बीजेपी को छोड़ दिया. हालांकि केसीआर की इस नई रणनीति पर कांग्रेस पार्टी के नेताओं ने कोई हैरानी नहीं जताई. उनका मानना है कि केसीआर का बीजेपी के साथ हमेश गुप्त समझौता रहा है. कांग्रेस के वरिष्ठ नेता और पूर्व मंत्री मोहम्मद अली शब्बीर ने कहा, 'कर्नाटक चुनावों में कांग्रेस की जीत के बाद, बीजेपी और बीआरएस ने खुद को एक कदम पीछे खींच लिया है. केसीआर अब कांग्रेस को एक ऐसी पार्टी के रूप में देखते हैं, जो उन्हें हरा सकती है.' इसे भी पढ़ें- BJP पर नरम, कांग्रेस पर गरम हैं केसीआर मोहम्मद अली शब्बीर ने कहा है कि उन्हें आश्चर्य नहीं है कि केसीआर ने बीजेपी को बख्शते हुए अपने हमलों के लिए कांग्रेस पार्टी को निशाना बनाना शुरू कर दिया है. एक सप्ताह में निर्मल, नागरकुर्नूल और गडवाल में हुई जनसभाओं में केसीआर के भाषणों ने राजनीतिक गलियारों को चकित कर दिया है. इन सभाओं में केसीआर ने कांग्रेस पर तो खूब हमला किया, लेकिन बीजेपी की आलोचना करने से परहेज किया. बदल गए हैं राजनीतिक तौर-तरीके केसीआर के भाषणों की विषय-वस्तु, लहजा और तेवर नवंबर-दिसंबर 2023 में होने वाले विधानसभा चुनावों से पहले उनकी रणनीति में बदलाव का संकेत देते हैं. क्या BRS और KCR के बीच हुआ है समझौता? शब्बीर ने कहा, यह और कुछ नहीं, बल्कि बीआरएस और बीजेपी के बीच समझौते का हिस्सा है...

नेपालको राजनीति

नेपालको राजनीति प्रकार संविधान व्यवस्थापिका नाम प्रकार वैठक स्थान नाम Presiding officer नियुक्तिकर्ता निर्वाचक मण्डल नाम कार्यकारी कार्यकारिणी पद हालको नियुक्तिकर्ता निर्वाचक मण्डल पद हालको नियुक्तिकर्ता राष्ट्रपति नाम हालको मन्त्रिपरिषद् नेता प्रधानमन्त्री नियुक्तिकर्ता राष्ट्रपति मन्त्रालय न्यायपालिका नाम न्यायपालिका प्रधानन्यायाधीश नेपालको राजनीति संघीय संसदमा मुख्यतः मान्यता प्राप्त पाँच राजनीतिक दलहरू छन्: २००७ र २०४७ यताको समयमा प्रजातान्त्रिक अभ्यासको प्रायः संक्षिप्त अवधिमा नेपाली कांग्रेस संसदमा बहुमत पायो। २०७२ मा नयाँ संविधान जारी भएपछी २०७४ सालमा भएको पहिलो चुनाव पछि, केन्द्र तथा सात मध्ये छ प्रदेशमा नेकपा नेतृत्वको सरकार बन्यो । २०७७ सालमा सत्तारुढ नेकपामा आन्तरिक कलह सुरु भयो। पार्टीको कलहले पार्टी केन्द्र देखि स्थानीय तह सम्म छतविक्षत भयो। मूलतः नेकपा एकतापूर्वको अवस्थामा आएर उभिँदा माओवादी र एमालेको पुनःजन्म हुन पुग्यो। सबै भन्दा ठूलो पार्टी संघीय देखी स्थानीय स्तर सम्म थियो र प्रभुत्व कायम रह्यो। केपी ओलीले महिनौ अल्पमतको सरकारको नेतृत्व गरे। फेरि पनि नेतृत्वको कमजोरीले नेकपा (एमाले)मा फुट आयो। स्थानीय स्तरमा नेपाली कांग्रेस सबैभन्दा शक्तिशाली बन्दा केन्द्र र प्रदेशमा सबै भन्दा शक्तिशाली सत्ता रुढ दलका रूपमा रहेको छ। अहिले फलस्वरूप इतिहास [ ] जहानियाँ राजनीति [ ] राजनीतिक अवस्था [ ] २०५८ :राजदरबार हत्याकाण्ड [ ] १९ जेठ २०५८ मा भएको दरबार हत्याकण्ड शाही परिवारका सदस्यहरू राजा यद्यपि युवराजले मर्नु भन्दा पहिले कहिलै होसमा थिएनन्, युवराज दीपेन्द्र नेपाली शाही उत्तराधिकारको कानून अनुसार राजा थिए। उनको मृत्युको दुई दिन पछि राजाको बाँचेको भाइ २०६०-२०६४: संसद भङ्...

तुलनात्मक राजनीति

• दे • वा • सं तुलनात्मक राजनीति परिभाषा तुलनात्मक राजनीति राजनीतिक संस्थाओं एवं सरकारों के विविध प्रकारों का एक तुलनात्मक विवेचन एवं विश्लेषण है। राजनीतिक संस्थाओं और राजनीतिक व्यवहार की कार्यप्रणाली मे महत्वपूर्ण नियमितताओं, समानताओं और असमानताओं का तुलनात्मक राजनीति से सम्बन्ध है। तुलनात्मक राजनीति की विशेषताएँ:~ • (1) अधिक • (2) व्यवहारवादी और अनुभवमूलक • (3) वर्णन और विवेचन के स्थान पर विश्लेषण को अपनाया जाना। • (4) राजनीति का अन्य सामाजिक शास्त्रों से निकट सम्बन्ध। अनुक्रम • 1 इतिहास • 2 तुलनात्मक राजनीति की प्रकृति • 3 तुलनात्मक राजनीति का क्षेत्र • 3.1 राजनीतिक समाजीकरण का अध्ययन • 3.2 राजनीतिक संस्कृति का अध्ययन • 3.3 विभिन्न राज्यों का संस्थागत व्यापक विवरण • 3.4 राजनीतिक विशिष्टजन, राजनीतिक हिंसा और राजनीतिक भ्रष्टाचार • 3.5 विश्लेषणात्मक तथा आनुभाविक खोज • 3.6 राजनीतिक दल तथा हित समूह • 3.7 राजनीतिक आधुनिकीकरण और नगरीकरण की समस्याएँ • 3.8 विकासशील समाजों का अध्ययन • 3.9 राजनीतिक सहभागिता • 3.10 राजनीति प्रक्रियाएँ • 3.11 प्रतियोगी राज्यों के बीच शक्ति–सन्तुलन • 3.12 नौकरशाही की भूमिका • 3.13 अन्तः अनुशासनात्मक दृष्टिकोण • 3.14 मूल्य निरपेक्ष राजनीतिक सिद्धान्त • 4 तुलनात्मक राजनीति का परम्परागत दृष्टिकोण • 5 तुलनात्मक राजनीति का आधुनिक दृष्टिकोण • 6 तुलनात्मक राजनीति के अध्ययन का महत्व • 7 तुलनात्मक अध्ययन की कठिनाइयाँ इतिहास [ ] राजनीति विज्ञान में तुलनात्मक अध्ययन क्रान्तिकारी और नया नहीं है। राजनीति में प्रारम्भ से ही तुलनात्मक अध्ययन का प्रयोग किया जाता रहा है। इसीलिए राजनीति और शासन के तुलनात्मक अध्ययन की परम्परा हम अरस्तू और उसके पहले भी पाते हैं। बाद में...